گفت‌وگو با آيت‌الله مصطفي محقق‌داماد ريیس شوراي توليت و هيئت مديره بنياد موقوفات دكتر محمود افشار

^{گفت‌وگو با آيت‌الله مصطفي محقق‌داماد ريیس شوراي توليت و هيئت مديره بنياد موقوفات دكتر محمود افشار}

ماندانا خرم:آيت‌الله سيدمصطفي محقق‌داماد استاد حقوق و فلسفه اسلامي ساليان طولاني است كه رياست شوراي توليت و هيات مديره بنياد موقوفات دكتر محمود افشار را برعهده دارد و بر فعاليت‌هاي گسترده آن نظارت مي‌كند. در اين سال‌ها بنياد افشار اتفاقات زيادي را از سر گذرانده و پروژه‌هاي فرهنگي آموزشي بسياري را به سرانجام رسانده ‌است. در اين ‌باره گفت‌وگويي كتبي با آيت‌الله محقق‌داماد انجام داده‌ايم كه مي‌خوانيد.

---

- مهم‌ترين و ماندگارترين اهداف دكتر محمود افشار در پي تاسيس بنياد موقوفات او چه بوده ‌است؟

مهم‌ترين هدف واقف، تاسيس يك موسسه انتشاراتي و اهداي جايزه به دانشمندان ايران‎شناس از سراسر جهان بوده‌ است. تاكنون 150 عنوان كتاب در زمينه زبان، تاريخ، فرهنگ و جغرافياي تاريخي ايران از سوي انتشارات بنياد موقوفات شادروان دكتر محمود افشار چاپ شده‌ و 18 جايزه نيز به پاس قدرداني به 18 دانشمند نامي از سرتاسر جهان اهدا شده است. گذشته از اينها، همكاري با وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه تهران و دانشگاه اميركبير را مي‌شود به عنوان ماندگارترين فعاليت‌هاي اين بنياد دانست.

- در وقف‌نامه اشاره به ساخت و تاسيس برخي مراكز نظير بهبودستان، كودكستان، مدرسه علوم اجتماعي و... شده‌ است در حالي كه ظاهراً اين مراكز تاسيس نشده‌اند. دليل آن چه بوده و آيا در آينده امكان تاسيس اين مراكز وجود دارد يا خير؟

همه اين موارد در وقف‌نامه‌هاي دكتر افشار پيش‌بيني شده ‌است تا بنا بر احتياج، نسبت به تاسيس آنها با آيين‌نامه‌هاي خاص و كمك‌هاي مردمي و دولت اقدام شود؛ گرچه تاكنون چندين مدرسه و مجتمع آموزشي فرهنگي نيز با توجه به آنچه در وقف‌نامه آمده، ساخته شده ‌است، نظير سه مدرسه در شهرري كه حاصل همكاري با وزارت آموزش و پرورش است يا يك مجتمع بزرگ آموزشي براي مقاطع تحصيلي دبستان، راهنمايي و دبيرستان در اراضي موقوفات دره قشلاق (خيابان آفريقا) كه به نام شادروان دكتر محمود افشار ثبت شده ‌است. در همان دره قشلاق با همكاري دانشگاه اميركبير يك مجتمع فرهنگي رفاهي نيز براي اين دانشگاه ساخته شده ‌است. به اينها اضافه كنيد يك مدرسه ديگر را در مجتمع فرهنگيان شهرري كه هم‌اكنون در دست ساخت است. خود اين مجتمع با همكاري شركت تعاوني مسكن فرهنگيان ري براي اسكان حدود 750 خانوار فرهنگي احداث شده ‌است، به انضمام يك مسجد در داخل مجتمع. به جز تهران، سال‌ها پيش در بخش طرزجان يزد، مدرسه‌اي به نام شادروان محمد افشار (برادر واقف) تاسيس شد كه اهتمام واقف توسعه آن بوده‌ است، اما با توجه به استدلال اداره آموزش و پرورش استان يزد مبني بر تعداد اندك دانش‌آموزان در آن محل و عدم نياز به هنرستان كه بنياد موقوفات بعدها پيشنهاد ساخت آن را ارائه داد، يك اردوگاه رفاهي آموزشي در آن محل تاسيس شد. همچنين با همكاري دانشگاه تهران يك مركز آموزش زبان فارسي براي دانشجويان خارجي و همين طور موسسه‌هاي دهخدا و باستان‌شناسي در باغ فردوس تهران داير شد كه همچنان فعال هستند. لازم به ذكر است بخشي از اين فعاليت‌ها از جمله همكاري با دانشگاه تهران در زمان زندگي شخص واقف آغاز شد كه تاكنون نيز ادامه يافته ‌است.

-دليل واگذاري برخي از موقوفات دكتر افشار به دانشگاه تهران چه بوده است؟ آيا اداره اين بخش‌ها تماماً بر عهده دانشگاه است يا شوراي توليت هم حق دخالت دارد؟

شادروان دكتر محمود افشار از روي دلسوزي بخشي از اموال خويش را با شرايط مشخص به دانشگاه تهران واگذار كرد. براي مثال ساختماني را مجاني در اختيار لغتنامه دهخدا گذاشت كه كمكي به آنها باشد، ولي از جايي كه آن قراردادها بر اساس تشخيص سازمان اوقاف بايد از سوي واقف به وكالت اجرا شود، با فوت واقف متولي، آن قراردادها نيز كان‌لم‌يكن شد. گرچه قرارداد ديگري ميان دانشگاه و شوراي توليت منعقد شد كه ساختمان قديم لغتنامه دهخدا به ساختمان جديد تبديل شود، ولي در اجراي آن، دانشگاه تخلفاتي داشت، از جمله آنكه بيشتر از آن متراژي كه قرار بود، ساخت و ساز كردند.

- بخشي از موقوفات دكتر افشار در مبارك‌آباد در اختيار پالايشگاه قرار گرفته ‌است كه اين ظاهراً چيزي نبود كه او تمايل داشت. آيا در مقابل، دولت هيچ زمين يا بودجه‌اي در اختيار بنياد قرار داده ‌است يا خير؟

در خصوص پالايشگاه تهران و ايستگاه تقليل فشار گاز كه در اين زمين‌ها ساخته شده‌ است، بايد بگويم سازمان‌هاي ذي‌ربط اجاره‌بها و حق‌الارض مي‌پردازند و اين مبالغ نيز در راستاي اهداف واقف هزينه مي‌شود.

- شادروان دكتر محمود افشار در وقف‌نامه خويش بر چاپ مجله آينده تاكيد فراوان داشت. گرچه اين نشريه مدتي نيز چاپ شد اما اكنون سال‌‌هاست كه از آن خبري نيست. دليل آن چيست؟

امتياز مجله آينده هميشه شخصي بوده و واقف گفته ‌است در صورتي كه كيفيت نشر آن مطابق با اهداف وقف‌نامه باشد، بنياد مي‌تواند با تشخيص شوراي توليت كمكي به آن كند. چون از سال 1358 مجله به صاحب امتيازي جناب آقاي دكتر ايرج افشار انتشار يافت و واقف نيز مندرجات آن را مطابق با اهداف وقف‌نامه يافت، كمك‌هايي به آن شد، مثلاً دفتري براي كارهاي مجله در نظر گرفته شد يا اينكه بنياد بخشي از هزينه انتشار مجله (100جلد در هر شماره) را بر عهده گرفت. جناب آقاي دكتر افشار در سال 1372 به مناسبت شغل، سن و اشتغالات ديگر و خستگي ناشي از كار مداومي كه مجله لازم داشت، مجله را تعطيل كرد.

-آيا بنياد كمك‌هاي دولتي دريافت مي‌كند و آيا در خارج از كشور هم فعاليتي دارد يا خير؟

بنياد مطلقاً كمك دولتي دريافت نمي‌كند و در خارج از كشور هم هيچ فعاليتي ندارد.

- اگر ممكن است در خصوص فعاليت‌هاي آينده اين بنياد توضيح بفرماييد.

برنامه‌هاي آينده اين بنياد بر اساس وقف‌نامه تنظيم مي‌شود كه در واقع در راستاي همان برنامه‌هاي قبلي و گسترش آن است. گرچه در صورت لزوم، برنامه‌هاي جديدي هم تعريف خواهيم كرد.